Aftreden

Vorige week sprak ik met Nikolaas Sintobin SJ, overste van de jezuïeten in Amsterdam. We spraken onder meer over het ambt van overste, een functie die niet-democratisch wordt ingevuld. Een overste wordt aangesteld van hoger hand, voor een periode van zes jaar. Na die zes jaar is een nieuwe jezuïet de overste en gaat de aftredende overste weer terug naar het voetvolk.

Het zijn dienstbare lui, die jezuïeten. Dienstbaar aan elkaar en aan de samenleving. Het duidelijkst wordt dat zichtbaar in het werk van de huidige paus, Franciscus. De kerkleider is een jezuïet, de eerste uit deze orde die als kerkvorst is verkozen. Na het Habemus papam bij zijn verkiezing in 2013, was een gewone Italiaanse avondgroet.

Zijn aantreden kenmerkte zich door soberheid, die hij ook tot uitdrukking brengt in zijn kleding en het gebruik van de pauselijke symbolen. Hij woont in het gastenverblijf in Vaticaanstad. Hij waste en kuste de voeten van twaalf vluchtelingen. En hij heeft gezegd dat hij het voor mogelijk houdt dat ook hijzelf zal aftreden als paus, net als voorganger paus emeritus Benedictus XVI.

De mogelijke abdicatie van Franciscus past goed bij de jezuïeten, die bekend zijn met het principe om voor een bepaalde en afgebakende periode een leidinggevende functie te vervullen. Om daarna weer onder het “gewone volk” te werken.

Zoiets heeft wel wat, dat je niet “eindigt” als leidinggevende, maar ook in je rol als overste bescheiden blijft. Hoewel zoiets ook wel weer lastig kan zijn voor je opvolger, dat diens voorganger zich onder zijn kudde bevindt.

We zullen het merken bij de huidige paus wat zijn toekomst zal zijn. Of hij over twee jaar, als Jorge Mario Bergoglio zes jaar paus is, ook zal aftreden. Misschien doet hij het wel niet. We zien vanzelf wel.