Thomas

Vorige week stond Bob Dylan driemaal in de AFAS Live, de voormalige Heineken Music Hall. Hij gaf achtereenvolgens Eerste, Tweede én “Derde” Paasdag een optreden. Muziek- en taalliefhebbers togen naar de hoofdstad voor de drie concerten. Ook de monnik Thomas Quartier was bij één van de concerten. Ik heb hem niet gezien, maar het kan zomaar zijn dat deze monnik bij hetzelfde concert was als ik.

Broeder Thomas is een benedictijner monnik en woont Sint-Willibrordsabdij bij Doetinchem. Van de vader abt kreeg hij toestemming om naar het Dylan-concert te gaan. Dominee, schrijver, (psalm)dichter en journalist Rien van den Berg mocht mee. Hij schreef er vervolgens een artikel over voor in het Nederlands Dagblad.

‘Bob Dylan heeft de monnik in zichzelf gevonden – en hij helpt mij op mijn weg.’ Dat is wat de conclusie is van het avondje uit. Bob Dylan is ook een monnik en zijn soms onverstaanbare dictie is vergelijkbaar met het Latijnse zingen. Is Dylan daadwerkelijk een monnik? Broeder Thomas vindt van wel – maar Thomas (Didymus) betekent 'Tweeling': een dubbel gezicht. Dylan als muzikant, Dylan als monnik. Dylan is een levende contradictie. Een vat vol tegenstrijdigheden. Niets menselijks is hem vreemd.

Het kan, zo'n theorie vind ik nog wel aannemelijk. Of op z'n minst interessant. In ieder geval is het een argument om naar Bob Dylan te blijven luisteren. En om zijn teksten mee te nemen in het klooster – áls ik het klooster in ga. Want ondanks de geplande stage in Westmalle, straks in juni, is daarmee nog niet gezegd dat ik daadwerkelijk toe treed tot het klooster.

Inmiddels is Pasen al bijna twee weken geleden. Vandaag viert koning Willem-Alexander zijn vijftigste verjaardag. De vorst was vanmorgen in Tilburg, de stad waar koning Willem II een paleis liet bouwen. De Noord-Brabantse stad ligt op zo'n zestig kilometer van de abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart van Westmalle.

Wat zegt dit allemaal? Het heeft niets met elkaar te maken. Of het moet zijn dat veel tegenstrijdigheden prima samen kunnen vallen in de mens. Met al zijn facetten.

Flirten met Rome

Het is altijd een beetje gevaarlijk om boeken op jezelf te betrekken. Maar toch kan ik het niet laten om het boek Flirten Met Rome aan mezelf te linken. Ik ben in ieder geval blij dat Almatine Leene een groep protestantse schrijvers bereid heeft gekregen, om iets te vertellen over hun gelovige gescharrel met de katholieken.

Een mooi bont gezelschap van protestanten. George Harinck, Mirjam van der Vegt, Theo Boer, Herman F. de Vries, Ciska Stark, Kans Kronenburg, Rien van den Berg, Andries Knevel en Reinier Sonneveld. Geen van hen heeft overigens de stap gemaakt om “Rooms” te worden. En het ene verhaal is wat afstandelijker dan het andere.

Maar toch, het mag dus: openlijk je interesse tonen in deze andere geloofstak. Al is het maar vanwege het Apostolicum: [Ik geloof in] de heilige katholieke kerk, de gemeenschap van de heiligen. Mijn blog is in feite ook niets anders dan een flirt met Rome. En misschien blijft het ook wel bij deze flirt, mijnerzijds. Dat zien we te zijner tijd wel weer.

Stadskluizenaar

Saalfelden is een stad in de Oostenrijkse deelstaat Salzburg en heet officieel Saalfelden am Steinerer Meer. Binnenkort kan deze stad een nieuwe bewoner welkom heten: de 58-jarige Belg Stan Vanuytrecht. Hij zal vanaf 30 april als kluizenaar in het plaatselijke klooster gaan wonen. Zijn verder onbetaalde werk bestaat uit het begroeten van reizigers die langs het huisje trekken.

Stan is dus de stadskluizenaar van dienst in Saalfelden. Hij is de “winnaar” van een internationale zoektocht naar de nieuwe kluizenaar van Saalfelden, dat maanden in beslag nam. Gezocht werd naar iemand met een christelijke levensinstelling en 'innerlijke rust'. Stan Vanuytrecht troefde ruim 50 gegadigden voor de gewilde positie af en mag binnenkort zijn intrek nemen in een, bij de job inbegrepen, 350 jaar oud kloostertje.

Hij is een voormalig officier in het Belgische leger, landmeter en diaken in de Rooms katholieke kerk en volgt Thomas Fieglmueller op, die het slechts één seizoen uithield. De nieuwe kluizenaar is wel elke winter weer thuis: de kluizenaarswoning is buiten die periode om door koude niet bewoonbaar. Het 17de eeuwse op een klif gebouwde optrekje heeft namelijk geen gas, licht en stromend water. Het uitzicht schijnt echter adembenemend te zijn.

Mocht ik in Westmalle niet kunnen aarden, zou ik altijd nog eens contact kunnen opnemen met Stan Vanuytrecht.

Schiere monniken

Het KRO-programma Kruispunt gaf Eerste Paasdag een update van de monniken op Schiermonnikoog. Filmmaker Anne Christine Girardot volgde het proces, dat de monniken ondergaan om het klooster op het eiland te realiseren. Opnieuw een haast intiem portret van de broeders Alberic (abt), Jelke, Paulus en Vincentius. Zeker toen Girardot aan broeder Paulus vroeg hoe hij het vertrek uit Diepenveen ervoer: de lieve man kon zijn emoties niet bedwingen.

Samen met Peter Chr. Thissen werd een heus plan opgesteld voor het nieuwe klooster. Dat plan werd aan de eilanders gepresenteerd: de eerste berichten waren positief. Maar niets is wat het lijkt: veel eilanders bleken toch niet zo enthousiast, in tweede instantie. “Ik dacht dat monniken bescheiden mannen waren, hoe kunnen ze dan met zo'n groots voorstel komen?” was een gehoorde klacht.

Nu is het oorspronkelijke plan de prullenbak in beland. Wat er nu gaat gebeuren, blijft in het ongewisse. Het enige dat nu bekend is, is dat er wél een klooster komt. Maar de locatie en omvang van het nieuwe gebouw is onderwerp van een nieuwe bezinning.

Dit blog verscheen ook op bij Ds. Van Zanten op FritsTromp.nl.

'Schiermonniken' zien af van kloosterplan

SCHIER – De monniken op Schiermonnikoog zetten hun huidige kloosterplan niet door. Het plan zorgt voor “ernstige en kwalijke verdeeldheid” op het eiland, aldus de monniken. “Genoeg reden om het plan te laten varen.”

De monniken hebben, in goed overleg, afscheid genomen van zaakwaarnemer Peter Thissen. Dit “om alle ruimte te maken voor nieuwe ideeën”. Na Pasen gaan de broeders werken aan een nieuw plan. Daarbij hopen ze op een goed contact met de instanties en de eilanders.

Bovenstaande tekst is afkomstig van de Leeuwarder Courant. Op hun eigen site schrijven de Schiere monniken dat ze in goed overleg afscheid hebben genomen van hun zaakwaarnemer Peter Thissen en de monniken.

En: De dagen rond Pasen zijn de monniken in hun moederhuis, de abdij van Westmalle in Vlaanderen. Na Tweede Paasdag zijn ze weer thuis en bereikbaar.  

Passies

In deze Stille of Goede Week worden verschillende Passies opgevoerd. Traditiegetrouw bezoekt het (demissionaire) kabinet de uitvoering van de Matthäus Passion door de Nederlandse Bachvereniging in de Grote Kerk van Naarden. Maar dit is slechts één van de uitvoeringen.

Sowieso telt “Matthäus” alleen al in Nederland verschillende versies. We kennen natuurlijk de versie van Bach zelf, die de tekst volgt van de Duitstalige Luther-bijbel. Bach was een Luthers liturg. Maar dan is er ook nog die vertaling van Jan Rot.

Hij 'hertaalde' Bachs meesterwerk als 'Mattheuspassie', schreef een verantwoording onder de titel Dagboek Mattheus en liet het geheel in 2006 uitvoeren door onder meer het Residentie Bachkoor. Niet te verwarren met de Matteüs Passie, de vertaling van Ria Borkent.

De vrijgemaakt-gereformeerde dichteres maakte in opdracht van de EO een Nederlandse versie van de “Matthäus”. Haar “Een poëtische hertaling” verscheen in 2011 en werd in hetzelfde jaar ook uitgevoerd.

Om verder nog te zwijgen over de talloze andere uitvoeringen in even zoveel verschillende versies van de Johannes Passion. Of de Marcus Passie. Of...

Evangelisatiepost Leeuwarden

Vandaag is het Palmpasen – de zondag voor Pasen. Met deze dag wordt herdacht dat Jezus in Jeruzalem komt, rijdend op een ezel(sveulen). Tegelijk is Palmpasen de start van de zogenaamde Goede of Stille Week. Deze week loopt uit op Witte Donderdag (The Passion in Leeuwarden!), Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Wanneer het straks wéér zondag is, is dat de dag dat Jezus opstond uit de dood.

Gisteren was ik op bezoek bij een voormalig schoolmeester en kinderboekenschrijver. Ik was al eerder eens bij hem thuis geweest, in Axel, toen ik op vakantie was in een dijkhuisje in Zaamslagveer. Nu woont hij in de Achterhoek. Deze schrijver (mooi vak, dat van publicist en schrijver) heeft net als mijn vader, een lichte fascinatie voor het voormalige klooster van Sibculo. En zodoende kwam ik bij hem over de vloer.

We spraken wat over kerk, staat en maatschappij. Of in ieder geval over het geestelijk leven. De schrijver had mijn zoektocht naar het kloosterleven geanalyseerd, dankzij mijn weblog. Volgens hem mis ik iets, een gebrek aan diepgang. En die diepgang moet ik niet zoeken in het klooster, het rijke Roomse leven. Nee, voor een spade dieper moet ik het zoeken bij de gereformeerden, bij voorkeur de rechtse hoek.

Mijn gesprekspartner had al wat onderzoek gedaan. Hij adviseerde me om me te oriënteren op De Gereformeerde Kerk te Opeinde e.o., onderdeel van De Gereformeerde Kerken (DGK). Maar aangezien deze kerk wat uit de richting ligt, is de evangelisatiepost van de Gereformeerde Gemeente (onder auspiciën van de GerGem te Kampen) een aardig alternatief. Tegenwoordig is S. de Visser de evangelist van dienst. Hij is een van de opvolgers van evangelist Segers, vader van CU-politicus Gert-Jan.

Enfin. Daar waar ik flirt met Rome door mijn oriëntatie bij de Vlaamse trappisten, wil mijn collega-schrijver mij liever bij de gereformeerde flank hebben. Twee uitersten, de gereformeerden en de katholieken. Dat zeker. Maar ik troost me met de gedachte dat ook deze twee geloofsstromen hun gelijken kennen.

De gereformeerden hebben hun bevindelijke aard, waarover Wikipedia schrijft: “De groep is voortgekomen uit calvinisten die na de Reformatie van de zestiende eeuw, waaruit de protestantse kerken zijn ontstaan, zijn meegegaan in de vroomheidsbeweging van de Nadere Reformatie. Het persoonlijk ervaren of 'bevinden' van het christelijke geloof en het leven naar de Bijbel als het onfeilbare woord van God staan hierbij centraal. Men gaat vaak terughoudend om met het gebruik van nieuwe technieken, zoals televisie en internet. Wetenschappelijke ontwikkelingen, zoals inenting, en voorzieningen als verzekering worden soms afgewezen als zij mogelijk de uiting van Gods wil of voorzienigheid belemmeren.” Voor wie hier een goed beeld van wil hebben, is Knielen Op Een Bed Violen van Jan Siebelink een mooi portret.

De katholieken kennen hun mystieke leven, zoals de Duitse dominicaan meester Eckhart, O.P. (ca. 1260-1328) en de Moderne Devoten zoals de ascetische boeteprediker Geert Grote (1340-1384) en de augustijner kanunnik Thomas a Kempis (ca. 1379/1380-1471), schrijver van de “Navolging van Christus”. Ook de humanist Desiderius Erasmus van Rotterdam en de latere hervormer Maarten Luther hebben enige tijd in zo'n gemeenschap doorgebracht.

En zo ontmoeten de gereformeerden en de katholieken elkaar toch maar weer.

Abdijboekje

In mijn brievenbus vond ik vanmiddag een envelop uit België, zo maakte ik op uit de tien postzegels op de briefomslag. De stempel op de achterkant van deze couvert, verklapte dat het van broeder Guerric afkomstig is – broeder Guerric is de novicenbroeder van het klooster in Westmalle. Met deze broeder heb ik de laatste weken contact over mijn aanstaande stage in het trappistenklooster.

In de envelop zag ik een boekje. Met als redelijk eenvoudige titel “Abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart van Westmalle”, maar dan wel gelijk drietalig. De titel staat ook in het Engels en het Frans op het boekomslag vermeld. Het boekje beschrijft in het kort en in de drie talen de geschiedenis van het kloosterleven, en specifiek dat van het kloosterleven in Westmalle.

In het boekje zat een mooie ansichtkaart, met daarop een minstens zo'n mooie tekst.

Broeder Guerric schrijft dat 'we [...] onlangs een nieuw abdijboekje' hebben gemaakt. Het zou me zomaar kunnen interesseren, vandaar dat de Vlaamse broeder het initiatief heeft genomen het boekje me toe te sturen. Met als mooie afsluiter: “Tot later!”

Reken maar, broeder Guerric, tot later!

Op klompen

André Baillon was een schrijver van rond de wisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw. Geboren in 1875 te Antwerpen was hij Vlaming van afkomst, maar Baillon schreef in het Frans. Hij pleegde 10 april 1932 (over vier dagen 85 jaar geleden) zelfmoord, na een bewogen leven. Zijn suïcide gebeurde in een psychiatrische instelling te Saint-Germain-en-Laye nabij Parijs.

Baillon trouwde in 1902 met de prostituee Marie Vandenberghe, met wie hij zich terugtrok in de landelijke Kempen, nabij de abdij van Westmalle. Daar begonnen ze een kippenkwekerij, wat uitliep op een mislukking. Althans, die kippenkwekerij leverde geen inkomstenbron op. Wel vormde deze periode in Westmalle de nodige gegevens op voor het boek En sabots (Op klompen), gepubliceerd in 1922.

Op Klompen laat zich het best omschrijven als een kroniek, een portret van Westmalle. Het dorp wordt geschilderd aan de hand van opvallende kenmerken. Ook de bewoners van de nederzetting komen uitvoerig aan bod. Waaronder de toenmalige broeders van de Abdij, maar natuurlijk ook de 'gewone burgers' van de Kempense plaats.

Ik heb dit boek van Baillon gelezen om een beeld te kunnen vormen van Westmalle. Halverwege juni zal ik twee weken in de abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart verblijven, bij de trappisten van het Westmalle-bier. Natuurlijk, het dorp is in de eeuw na het bezoek van Baillon natuurlijk veranderd. Al is het maar omdat de bewoners van toen inmiddels zijn overleden.

Maar ik vermoed dat ik desondanks toch een echo zou kunnen horen van de tijd uit het begin van de twintigste eeuw.

Voorjaar

Een prachtige zonnige dag, deze eerste maandag van april. Een goede aanleiding om de agenda te trekken en om mijn plannen voor Westmalle te concretiseren. Want vanuit het trappistenklooster in dit Vlaamse dorp ligt nog steeds de uitnodiging om twee weken 'op stage' te komen. De agenda is inmiddels dus getrokken en de datum is vastgelegd.

“Derde Pinksterdag” vertrek ik naar de abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart, waar ik een kleine twee weken zal verblijven. In de abdij zal ik proeven of het kloosterleven iets is wat me zou bekoren – een wat langere periode dan een retraite-weekend.

Een goede reden om me in Westmalle te gaan verdiepen. Ik heb de kroniek Op Klompen van André Baillon uit de kast getrokken om me voor te bereiden op het Antwerpse leven.

Ron van den Hout nieuwe bisschop

Ron van den Hout is de nieuwe bisschop van Groningen-Leeuwarden. Hij is zaterdagmorgen in Groningen gepresenteerd. Van den Hout (52), doctor in de theologie, is vicaris-generaal van het bisdom Den Bosch naast bisschop Gerard de Korte. Hij wordt nu diens opvolger in het bisdomhuis in Groningen. De Korte verruilde vorig jaar mei de bisschopszetel van Groningen met die in Den Bosch.

Lees verder op onder meer de site van de Leeuwarder Courant en de site van het Nederlands Dagblad.