zondag 31 december 2017

Kloosterjaar

Wat voor jaar is het geweest? Het was in ieder geval een jaar waarin ik de eerste stappen heb gezet in een eventueel monastiek leven. Begin dit jaar kreeg ik contact met de monniken, die naar Schiermonnikoog verhuizen. Via broeder Paulus kwam ik in contact met broeder Guerric, de novicenmeester van het moederklooster in Westmalle.
De Vlaamse broeder nodigde me uit om naar de abdij te komen, om een periode van twee weken mee te leven met de broeders. Om zo het monastieke leven te proeven. Een schitterende periode, waar ik met enorm veel plezier en dankbaarheid op terugkijk.
Behalve deze ervaring, heb ik ook kennis gemaakt met andere kloosters. Zo sprak ik met Nikolaas Sintobin sj, de 'internetjezuïet' in Amsterdam. Ook ondernam ik de reis naar Egmond Binnen, waar ik sprak met broeder Beda van de st.-Adelbertabdij.
In het klooster van Westmalle had ik een bevindelijke ervaring, die me de weg wees naar Leeuwarden. Om in de stad te vasten en de sabbat te onderhouden: door om te zien naar de armen, de wezen, de weduwen en de vluchtelingen. En vergis je niet, ze zijn er. Ze wonen letterlijk om 'mijn' kerkgebouw.
En zo sluit ik dit jaar af. Met in mijn ene hand de Regel van Benedictus. En in de andere hand een kop koffie. Met de Regel zorg ik voor een monnikenbestaan, waarmee ik mijn leven geestelijk vormgeef. Met de kop koffie stel ik me beschikbaar en ten dienste van de stad en land. Welk voorwerp in welke hand is, weet ik niet: laat uw rechterhand niet weten wat uw linkerhand doet.
Dit is het jaar geweest.

vrijdag 29 december 2017

Nicolaaskerk

De Nicolaaskerk in Appingedam is een monumentaal pand. Sinds deze week het het gebouw niet meer de Nicolaaskerk, maar is het restaurant De Basiliek geworden. Het kantoor waar de legendarische pastoor Smeels van 1958 tot ‘97 zijn parochie runde, is nu een zaaltje voor besloten diners en partijen.
Een handvol gedachten schoot door mijn hoofd. “Dan komen de 75 eters eindelijk weer eens in een kerk,” was zo'n gedachte. Veel van mijn generatiegenoten hebben nooit een kerk bezocht – laat staan dat ze de kerk van binnen hebben gezien. Dus om er een eettent van te maken met een passende naam, dat doet me dan wel weer goed.
Maar ik was nog niet uitgedacht, of een wat sombere gedachte nam plaats in mijn hoofd. Het is niet eens zo verkeerd dat het kerkgebouw nu als etablissement wordt gebruikt. Wat veel ernstiger is, is dat de kerk zelf zijn functie heeft verloren. Je kunt de conclusie trekken dat het aantal kerkgangers dusdanig is teruggelopen, dat een gemeenschappelijke ruimte niet meer nodig is.
Je kunt hier tegen inbrengen dat geloven meer individueel is geworden. Om het geloof te uiten, is kerkgang overbodig geworden. Het gaat immers om je dagelijkse praktijk, niet om een wekelijks uitje? Nou ja, daar denk ik het mijne maar over.
Elkaar geregeld opzoeken, eens per week, is een goede gewoonte. Geloven is een collectief gebeuren. Dat doe je niet in je eentje. Als jij de woorden van het geloof niet kunt zingen of beleven, is je buurman bereid dat voor je te doen. Zodoende wordt je meegenomen. Schouder aan schouder. Dat is waar het om gaat.

Dit blog verscheen ook op FritsTromp.nl.

woensdag 27 december 2017

Het eiland van de monniken

Vandaag is het de officieuze Derde Kerstdag. Televisiezender NPO2 zendt voor de gelegenheid de documentaire 'Het eiland van de monniken' uit. Hoe vergaat het de monniken die op Schiermonnikoog een nieuw bestaan proberen op te bouwen? Dit is het ervolg van de prijswinnende documentaire over de verhuizing van de Cisterciënzer broeders.
Het zijn bijzondere mannen. Met één van hen, broeder Paulus, heb ik begin dit jaar gesproken. Over het toetreden tot het klooster. Hij adviseerde me om met broeder Guerric van het moederklooster in Westmalle contact op te nemen. Hetgeen geschiedde en resulteerde in een tiendaagse in Vlaanderen.
Schier, het eiland van de cisterciënzer monniken. Mooi, deze aandacht voor de broeders.

maandag 25 december 2017

Tiendaagse veldtocht

Eerste Kerstdag 2017. De tiendaagse veldtocht is in volle gang. In de laatste weken van het kalenderjaar wordt veel gevraagd van dominees, priesters en voorgangers. Voor de wekelijkse zondagse eredienst worden preken en liturgieën gevraagd. Maar dan ook nog hetzelfde voor de Kerstdagen en voor de diensten van Oudjaarsdag en Nieuwjaarsdag.
Afhankelijk van het kerkgenootschap waartoe je behoort, kun je tot een veelvoud aan diensten en preken komen. Twee zondagen vallen in de “kerstperiode”. Keer twee diensten per zondag (dat is het gemiddelde: sommige kerken doen één dienst, terwijl andere stromingen het voor niet minder dan drie bijeenkomsten doen) – al vier diensten dus. Plus twee diensten op Eerste Kerstdag (tussenstand is zes preken). Tel daar de Oudejaarspreek bij op, en volledigheidshalve ook de Nieuwjaarspreek. Het eindtotaal is dan acht preken. In twee weken tijd.
Priesterstress, aldus de NOS: De Kerstdagen betekenen topdrukte voor priesters en dominees. Er zijn er steeds minder, en ze moeten vaak meerdere kerkgemeenschappen bedienen.
Dat zal allemaal best. Ik trek maar de Regel van Benedictus uit de kast. Een cadeau van broeder Guerric na mijn eigen tiendaagse veldtocht in de 'woestijn' van Westmalle. Het moraal van het verhaal: leef nú met het Kind van Betlehems kribbe.

zondag 24 december 2017

Het Magnificat

Vandaag is het de laatste dag van Advent. De laatste zondag van verwachting valt samen met Kerstavond. Nog één nachtje slapen en dan komen beschuit met muisjes op tafel. Blauwe muisjes, want een Zoon is ons geboren.
De dominee preekte over het Magnificat, de lofzang van Maria, zoals de evangelist Lucas het heeft opgeschreven in het openingshoofdstuk (1:46-55). De titel van het Magnificat verwijst naar de eerste Latijnse woorden van het lied, Magnificat anima mea Dominum (mijn ziel verheerlijkt de Heer).

Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen,
ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan,
heilig is zijn naam

zo zingt Maria bij haar verwante Elisabet, de vrouw van priester Zacharias en moeder van Johannes de Doper, de wegbereider van Jezus. Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen, dat is precies wat er elke avond gebeurt in het klooster in Westmalle. Bij elke completen (dagsluiting) wordt het Salve Regina gezongen.
Ik zong het lied min of meer mee, al was het maar omdat ik onderdeel uitmaakte van de monnikengemeenschap. De tekst van het gezang kende ik niet. Nog steeds niet, overigens, hoewel de tiendaagse in het Vlaamse klooster me wel iets hebben bijgebracht. Gelukkig had het liedboek dat we gebruikten, de tekst opgenomen.
Tijdens elke dienst zat ik naast broeder Joël, die me wegwijs maakte in de verschillende boekwerken. Hij zag dat ik elke avond de tekst van het Salve Regina moest opzoeken. Bij mijn vertrek naar Leeuwarden, had broeder Joël een klein presentje voor me. Hij had de tekst van het Salve Regina gekopieerd en de Nederlandse vertaling op het papier erbij gezet.
“Maar jij komt uit Friesland,” zei de geboren Rotterdammer. “Ik heb via Google Translate een vertaling gemaakt van het Salve Regina, in het Fries.” Wat een held, deze broeder Joël. Een vriendelijke geste van deze van oorsprong protestantse broeder.
“Wie ben ik dat de moeder van mijn Heer naar mij toekomt?” vroeg Elisabet, toen Maria haar kwam opzoeken. “Toen ik je groet hoorde, sprong het kind van vreugde op in mijn schoot.”
Maria is voortaan gelukkig te prijzen.

maandag 18 december 2017

Kampen

Een hanze of hanza ('groep', 'schare' of 'gevolg', van het Oudhoogduits hansa) was een middeleeuws samenwerkingsverband van handelaren en steden. Kampen was één van dit soort steden. Vanuit Leeuwarden gezien, ligt de stad aan de verkeerde kant van de IJssel. Maar dat kun je de huidige bewoners natuurlijk niet kwalijk nemen.
Kampen geldt nog steeds als de hoofdstad van de gereformeerde theologie. Dat komt deels door de twee gereformeerde universiteiten, die de stad tot voor kort huisvestte. Na het vertrek van de synodaal-gereformeerde school, is de vrijgemaakte variant op de Broederweg gebleven. Het zou zomaar kunnen dat ik daar mijn heil ga zoeken.
Toch theologie? Ondanks de aanwijzingen van br. Guerric, die me dit heeft afgeraden? Toch theologie, in plaats van een opleiding tot universitair docent Nederlands? Het zou kunnen. Ik heb niet gezegd dat het ook daadwerkelijk deze kant op gaat. Maar op voorhand sluit ik nog niets uit.

zondag 17 december 2017

Advent: verwachten

Het woord 'advent' heeft met wachten en verwachten te maken. Je wacht op een gebeurtenis, maar je verwacht ook dat die gebeurtenis gaat plaatsvinden. Misschien is het daarom wel, dat het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) dit weekend een groot interview heeft met de Leeuwarder Courant. Sinds begin dit jaar wordt gewerkt aan de revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling, volgende maand verschijnt het evangelie van Matteüs in een nieuwe Friese vertaling en in het voorjaar komt een Roodletterbijbel uit.
Voor elk wat wils, natuurlijk. De protestanten hebben een andere Bijbeluitvoering dan de katholieke gelovigen. Dat heeft voor een groot gedeelte te maken met dat katern met deuterocanonieke of apocriefe boeken: deze geschriften hebben niet zo'n kracht en gezag “dat men door het getuigenis van deze boeken enig punt van het geloof of van de christelijke godsdienst zou kunnen bevestigen; laat staan dat zij het gezag van de andere, de heilige boeken, zouden kunnen verminderen.”
Tot zover Waalse protestantse theoloog Guido de Brès in zijn Nederlandse Geloofsbelijdenis.
Voor elk wat wils.
Elke stroming zijn eigen Bijbel, in welke dikte of vertaling dan ook. Laten we niet vergeten dat de Bijbel wel de basis vormt van ons gezamenlijk geloof. Zowel dat van de katholieken als de protestanten. Ik denk met instemming terug aan de woorden van br. Guerric van Westmalle: tot aan de Reformatie liepen katholieken en protestanten schouder aan schouder op, in een ongedeelde kerk.


zondag 10 december 2017

Philippe Bär

Gisteren nam Frans Wiertz afscheid als bisschop van Roermond. Franciscus Jozef Maria (Frans) Wiertz was een week eerder 75 jaar geworden, een leeftijd die de Roomse geestelijkheid tot emeritaat dwingt. Wie hem opvolgt, is nog onbekend. Daarover zal de paus een beslissing gaan nemen.
Wat rondsnuffelt op Wikipedia over de Bisschoppen van de Nederlandse rooms-katholieke kerkprovincie, kwam ik de naam tegen van Philippe Bär. Achter zijn naam staan de letters OSB, wat inhoudt dat Bär behoort tot de orde der Benedictijnen. Dat is een orde die mij na aan het hart ligt.
Interessanter is de levensloop van deze emeritus bisschop van het Bisdom Rotterdam en militair ordinarius (legerbisschop). Bär werd geboren op Celebes (het huidige Sulawesi) in het toenmalige Nederlands-Indië in een Nederlands-hervormd gezin. Waarom ik dit curriculum vitae zo boeiend vindt?
Deels omdat Bär op Celebes is geboren. Na het lezen van het boek De Overkant van Ernst Jansz, heb ik een lichte en bescheiden fascinatie voor het voormalige Nederlands-Indië. Maar nog merkwaardig er is Bärs kerkelijke levensgang. Nederlands-Hervormd gedoopt, een studie (protestantse) theologie aan de Universiteit Utrecht en sloot zich korte tijd aan bij de oudkatholieke Kerk van Nederland en studeerde aan het oudkatholieke seminarie te Amersfoort. Vervolgens ging hij over naar de Rooms-Katholieke Kerk en trad in 1954 in in het Benedictijner klooster van Chevetogne in België met als kloosternaam Philippe.
Het zou zomaar mijn verhaal kunnen worden.

zondag 3 december 2017

Advent 2017: Uit God geboren

Vandaag is de Adventsperiode begonnen. Vier weken voorafgaand aan het Kerstfeest. Weken van verwachting, uitzien naar het moment dat de Verlosser wordt geboren. Mijn vrienden van de jezuïeten zijn de adventsretraite Uit God geboren gestart. Ben Frie sj heeft de teksten geschreven voor deze online-meditaties.
In zekere zin bevind ik mij ook in een adventsperiode. Maar dan in een wat andere zin. Ik kijk uit naar wat God voor mij in petto heeft. Waar laat Hij mij naar uitkijken? Wat kan ik van Hem verwachten? Welke concrete roeping heeft Hij voor mij weggelegd? Voorlopig heb ik een taak in de stad te vervullen – maar wat daarna?
Advent 2017, uitkijken en verwachten. Dat ga ik dan ook maar doen. Aan de hand van Ben Frie sj.

vrijdag 1 december 2017

Kom en zie

Over twee weken wordt in de Abdij van Egmond-Binnen een “Kom en zie”-weekend gehouden. De broeders organiseren dit weekend voor mannen die de roep van hun hart willen volgen en het pad van het monniksleven willen verkennen. Ik ken de broeders als gastvrije mannen, die hun gasten op een prettige manier willen bijstaan. Mocht je dus nog tijd hebben, voel je vrij om naar Egmond af te reizen!