Maria in Utrecht

Sinds jaar en dag bezoek ik de oud-katholieke vieringen. Oud-katholiek is niet rooms-katholiek. Een verschil tussen beide katholieke stromingen is de positie van Maria, moeder van Jezus.

In de oud-katholieke kerk is zij niet de eeuwige maagd. Maar ook weer niet niks. Iets van de verhouding met de moeder van de Heer legt bisschop Bernd uit in een uitgebreid artikel. Hij doet dat naar aanleiding van komende vrijdag. Dan wordt het grote Mariafeest gevierd.

Misschien goed om het verhaal gewoon maar te lezen.

Nazareth

Vorige maand waren mevrouw Frits en ik twee nachten in Brecht. We logeerden in Abdij Onze-Lieve-Vrouw van Nazareth te Brecht, een dorpje vlakbij Westmalle. Hier wonen de nonnen, in een eeuwenlange traditie.

De abdij heeft oude papieren. Al in de dertiende eeuw vormden de zusters deze congregatie. Al was toen Lier de plek waar de vrouwen zich wijdden aan God en gebed. In de loop der eeuwen is veel veranderd. Waaronder een verhuizing naar Brecht.

Ondanks de lange geschiedenis richten de zusters zich op de toekomst. Ze renoveren de kerk en het gastenverblijf. Alles om gastvrijheid te blijven ondersteunen. En om nieuwe zusters te trekken. Want kwetsbaar is het geheel wel.

Toen wij er waren, werd een van de zusters begraven. Een dag later overleed een andere zuster. Hopelijk is dat niet het begin van het einde voor 'Nazareth'.

Overigens verwijst de naam van het klooster naar 'de zalige Beatrijs van Nazareth'. ZIj leefde van 1236 tot haar dood in 1268 in de Lierse cisterciënzerabdij. Zij schreef daar het oudst bewaarde prozawerk in het Middelnederlands: 'Van seven manieren van heileger minnen'.

Ik wist het allemaal niet, maar een bezoek aan de abdij is in meerdere opzichten heel leerzaam.

Kerkentour #6 | Rehoboth

Sommige kerkgebouwen staan in een woonwijk. Soms letterlijk tussen de woonhuizen in. Het pand van de Christelijke Gereformeerde Kerk is daar een voorbeeld van. Maar er is nog een ander kerkgebouw dat tussen de woningen staat.

Het gaat om het gebouw aan de Bleeklaan. Ik heb er jarenlang bijna naast gewoond. Tegenwoordig herbergt het gebouw de Messiaanse Gemeente Rehoboth. Deze gemeente komt elke zaterdagochtend bij elkaar.

Tot een paar jaar geleden kwam De Wijngaard ook in dit gebouw bijeen. Dan voor de zondagse samenkomsten van deze evangelische gemeente. Vandaag de dag is Stadskerk De Wijngaard gehuisvest net buiten de stad.

De Messiaanse Gemeente. Ik ben er wel eens geweest. Maar tijdens de paar keer dat ik er was heb ik me er niet echt thuis gevoeld. Misschien hoeft dat ook niet. Zeker niet in het veelkleurige kerklandschap dat we in Nederland kennen.

Kerkentour #5 | Christelijke Gereformeerde Kerk

Vandaag de dag komen de christelijk-gereformeerde gelovigen bijeen in de kerk aan de Huizemerlaan. Maar niet zo lang geleden was hun kerkgebouw gevestigd aan de Wybrand de Geeststraat. Min of meer in het centrum van Leeuwarden.

Tegenwoordig is het pand een studentenhuis. Maar de gevel is nog altijd herkenbaar als kerk.

André Baillon

Twee weken geleden waren mevrouw Frits en ik weer in Vlaanderen. Voor mijn jaarlijkse visitatie aan het klooster in Westmalle, plus twee nachten in het klooster in Brecht. Intreden, zoals ik acht jaar geleden onderzocht, zit er niet meer in. Dus is zo'n bezoek vooral vrienden bezoeken en literatuur lezen.

Voor de gelegenheid heb ik het boek Op Klompen van de Franstalige Antwerpenaar André Baillon herlezen. Het boek beschrijft de poging van Baillon en zijn vrouw Marie om begien vorige eeuw een kippenfokkerij te starten in Westmalle. En passant schetst hij een beeld van het dorp, inclusief de monniken die er woonden.

Niet dat ik me alles herinnerde. Wel de ironische schrijfstijl van Baillon. Ik houd er wel van, maar ik snap ook wel waarom hij in de Noordelijke Nederlanden niet zo bekend is. Baillon schrijft wel wat hoekig.

Maar ja, misschien dat ik er daarom wel zo van houd.

Kerkentour #4 | Bonifatiuskerk

Een van de mooiste kerkgebouwen in Leeuwarden is wel die van de Bonifatiuskerk. Een beeldbepalend gebouw voor de skyline. Nog altijd in gebruik als kerkgebouw, maar de rooms-katholieke parochie wil af van dit pand. Te groot, teveel onderhoud, teveel kosten.

Ik woonde jarenlang onder de spreekwoordelijke rook van deze kerk. De klokken vertelden me elk half uur hoe laat het was. Dat mis ik nu wel, nu ik in de stad ben verhuisd. Maar vooruit, je kunt niet alles hebben.

De kerk is niet goed op de foto te krijgen. Niet voor een amateur-fotograaf als ik. Dat geeft niet, fotograferen is voor mij soms ook gewoon een bewijs dat ik er ben geweest. Het is gezien, het is niet onopgemerkt gebleven.

Kerkentour #3 | Sint-Genovevakerk Jelsum

Voor een gesprek voor de krant was ik in Jelsum. Vlakbij de de Dekema State heb je de Sint-Genovevakerk. De kerk is gewijd aan Genoveva van Parijs.

Tegenwoordig doet het gebouw geen dienst meer als kerk. Wel als een plek voor samenkomsten. Voor lezingen en uitvaarten.

Mooi gebouw. Ook weer zo'n pand waar een boodschap uit gaat. Immers, de toren wijst naar boven.

Vlaanderen

De afgelopen dagen waren mevrouw Frits en ik in Vlaanderen. We bezochten de abdij van Westmalle en het klooster in Brecht.

Westmalle is mijn huisklooster. Acht jaar geleden was ik hier als postulant, een snuffelstage. In die tien dagen dompelde ik me onder in het monastieke leven. Mijn geestelijke begeleider was broeder Guerric, die als novicen-meester mij bijstond.

Sindsdien bezoek ik dit klooster, waar ze ook het gelijknamige bier brouwen, minstens eens per jaar. Zo ook nu. Maar vanwege de grote vakantie in Vlaanderen, was het gastenverblijf slechts gedeeltelijk beschikbaar.

Ik herinnerde me dat in het nonnenklooster in Brecht, even verderop, zeepproducten op basis van het Westmalle-bier werd gemaakt. Zou daar een plekje vrij zijn? Een telefoontje met zuster Theresia bleek voldoende: we waren hier voor twee nachten welkom.

Een Vlaams weekend, in stijl met het monastieke leven. Het is ons goed bevallen.

Kerkentour #2 | Schranskerk

Niet elke kerk is als kerk te zien. Soms zijn ze überhaupt niet te zien. Het zijn soms schuilkerken, diep verscholen achter andere panden. De Schranskerk in Leeuwarden is zo'n schuilkerk. En inderdaad, dit kerkgebouw staat aan de Schrans.

Tegenwoordig is het pand een kantoorlocatie. Maar tot 2000 heeft het pand wel degelijk dienst gedaan voor de samenkomsten. Het is van de gereformeerd-synodalen geweest, maar ook de leden van De Volle Evangelie Gemeente zijn hier gehuisvest. Net als leden van de evangelische gemeente De Deur.

De oudejaarsdienst van 2000 was de laatste kerkdienst van de Schranskerk. Ook al weer een kwarteeuw geleden. Zouden er nog mensen zijn die de erediensten in dit gebouw herinneren?

Kerkentour #1 | Lekkum

Onder de rook van Leeuwarden ligt het dorpje Lekkum. Een gehucht, bijna, met zijn 405 inwoners. Samen met Snakkerburen en Miedum vormt het dorp de informele gemeenschap De Trije Doarpen. Al in de dertiende eeuw werd dit dorp genoemd, meldt Wikipedia. Volgens de middeleeuwse spelling Lackum.

Maar een literaire geschiedenis heeft het niet. Lekkum wordt niet genoemd in Querido's letterkundige reisgids van Nederland, onder redactie van Willem van Toorn, inmiddels ook alweer uit 1982. Toch heeft het dorp onder kerkelijke Leeuwarders een bijzondere klank.

De (synodaal-)gereformeerde predikant Johannes Hendrikus Zelle ligt er namelijk begraven. Hij werd er 16 mei 1983 begraven; hij zou met Hemelvaartsdag in de provincie preken, maar kwam niet opdagen - hij was die nacht overleden. De rouwplechtigheid vond plaats in de aula van de Protestantse Christelijke Onderlinge Uitaartvereniging aan de Jelsumerstraat in Leeuwarden. "De teraardebestelling vond plaats op het kerkhof van Lekkum, dicht bij het graf van zijn ouders," schrijft Bearn Bilker in zijn biografie over Zelle. "Een eenvoudige grafsteen werd later geplaatst." (Bearn Bilker. Een tussenweg is er niet. Biografie dominee J.H. Zelle (1907-1983), (Gorredijk: Noordboek, 2024), pagina 423, 426).

Het kerkgebouw was oorspronkelijk gewijd aan Sint Cecilia, en is tegenwoordig de verzamelplek van de Protestantse Gemeente te Lekkum, Miedum, Snakkerburen, Blitsaerd; maar ik kwam er sinds coronatijd niet voor de protestantse diensten. Eens per maand werd hier op zaterdagavond een eucharistieviering gehouden van de oud-katholieke kerk. Een statie, een soort dependance van de parochie in Groningen.

Het was een mooie voorbereiding op de zondagse erediensten. Maar helaas werd de oud-katholieke kerngroep in Lekkum te klein en te kwetsbaar. De zaterdagse vieringen werden stopgezet. En ik verhuisde voor de eucharistievieringen naar de tweewekelijkse zondagse bijeenkomsten in Groningen.

Een mooi kerkje, gelegen op een terp. Met een mooie toren. Helaas wordt het ijzeren hekwerk dicht gehouden. Maar de koster woont naast de kerk. Wie de begraafplaats wil bezoeken, zal ongetwijfeld de sleutel van de koster.

Kerkentour

In Leeuwarden heb je veel mooie kerkgebouwen. Ook in de dorpen en buitengebieden. Panden die al eeuwenlang naar boven wijzen. De een is nog mooier dan de andere.

Sommige modernere kerkgebouwen zijn een stuk lelijker. Zoals het pand van De Schakel, de protestantse gemeente in de wijk waar ik woon. Het is eigenlijk een wijkcentrum, een veredelde literatuurkring. Maar goed, over inhoudelijke dingen gaat het in de serie Kerkentour niet.

Wel over panden. Mooie kerkgebouwen. Die als een schakel tussen God en mensen (en mensen onderling) werken. Dat is waar kerkgebouwen toe dienen. Zeker met een rijke historie, die ook nog de schakel met verleden en heden vormen.

Met mevrouw Frits had ik het er onlangs over. Het zou mooi zijn om eens de kerken in de gemeente op te zoeken. En te fotograferen, met steeds een stukje tekst er over. Een schakel tussen kerk, stad, historie en journalistiek.

Een kroniekje.

Ronald Cornelissen

Ronald Cornelissen is door paus Leo XIV benoemd tot de nieuwe bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden. Het noordelijke bisdom zat sinds augustus zonder bisschop na het vertrek van Ron van den Hout naar het bisdom Roermond.

Ronald Gerhardus Wilhelmus Cornelissen is zijn volledige naam. We zullen hem in het noorden vaker tegenkomen. Misschien dat Cornelissen ook een bezoek wil brengen aan de Oud-Katholieke parochie van de heilige Martinus van Groningen? Dan kan hij kennismaken met die andere katholieken in het noorden.

Lectorencursus

Vorige week zaterdag was ik voor de laatste keer in Amersfoort. Dat wil zeggen, de laatste keer voor een cursusdag. Twee jaar lang ben ik elke maand naar deze stad gegaan voor de Lectorenopleiding van de oud-katholieke kerk. De cursus werd gehouden in het voormalige seminarie van de kerk.

Om de lectoren toe te rusten voor hun belangrijke werk in een speciaal programma ontwikkeld: de lectorenopleiding. Daarnaast werden we inhoudelijk bijgespijkerd over de oud-katholieke spiritualiteit, en oefenden we met gebeden, uitspraak, overwegingen maken.

Nu zit het er op. Met liefst twee certificaten: als bewijs van deelname van de tweejarige cursus en een bewijs om de overwegingen te houden tijdens een Dienst van Schrift en Gebed.

Een mooie en intensieve periode is hiermee afgerond. Maar met een mooie kwalificatie om de kerk te mogen dienen.

Celibatair

Een van de aspecten in het kloosterleven, is het celibatair leven. Celibaat, de bewuste keuze ongehuwd te blijven. Voor mij indertijd geen opgave, maar een onderdeel van het leven. Inmiddels is die status veranderd.

Mevrouw Frits kwam in mijn leven. En dat beperkte mijn monnikenbestaan natuurlijk behoorlijk.

In de tussentijd ben ik (gast)lid geworden van de Oud-Katholieke Kerk in Nederland. Een kerk die zich beroept op de oude kerkhistorie. En zich verzet tegen de dogma's rond Maria en de onfeilbaarheid van de paus. Dat soort dingen.

Daardoor heeft mijn contemplatie rond het kloosterleven een nieuwe weg ingeslagen. Reden genoeg om dit blog daarom nieuw leven in te blazen. Dat kloosterleven heeft me nooit verlaten. De vraag is hoe ik daar invulling aan geef.

Voor de nieuwe invulling wil ik een soort verslag doen. Stukje bij beetje. Onregelmatig. Met verhalen en blogs.

Monnik?

Zo'n vijf jaar geleden plaatste ik de laatste post op dit blog. In die tijd is veel gebeurd. Onder meer de beslissing om niét het klooster in te gaan.

Geen schiere monnik uit Leeuwarden, dus.

Geen intrede als novice in een klooster in de Lage Landen.

Geen pij of habijt, niet de regel van Benedictus.

Heel veel niet.

Dat is het verhaal voor vandaag. De laatste dag van juni, de eerste helft van het kalenderjaar.

Vanaf morgen wil ik dit blog weer regelmatig van nieuwe berichten voorzien. Na vandaag. Eerst afsluiten wat is geweest.